Mô hình Giáo dục Phần Lan so với Mô hình Montessori – Phần 2

TRIẾT LÝ TƯƠNG ĐỒNG CỦA HAI PHƯƠNG PHÁP: CÁCH TIẾP CẬN LẤY TRẺ LÀM TRỌNG TÂM

Điểm tương đồng lớn nhất giữa triết lý của Montessori và HEI Schools là cả hai đều lấy trẻ làm trọng tâm. Dựa trên niềm tin rằng thời thơ ấu là thời kỳ mà trẻ nên được tự do khám phá sở thích của mình và khám phá những điều mới mẻ về thế giới xung quanh, hai phương pháp nhấn mạnh tầm quan trọng của việc để trẻ tự dẫn dắt quá trình trải nghiệm học tập của chính mình. Quyền tự do chủ động và quyền tự do lựa chọn là điểm nổi bật của cả hai hệ thống giáo dục, và do đó, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bồi dưỡng khả năng độc lập của trẻ ngay từ khi còn nhỏ.

Ngoài ra, cả hai mô hình đều tính đến các giai đoạn phát triển, điểm mạnh và tính cách của mỗi trẻ. Cả hai phương pháp đều áp dụng cách tiếp cận toàn diện trong giảng dạy, bởi vì trong hai phương pháp, trẻ được nhìn nhận là một cá thể, và như một cá thể độc lập, trẻ có cách học khác nhau. Cả hai mô hình đều thừa nhận những khác biệt này bằng cách tạo ra môi trường lớp học phục vụ nhiều phong cách học tập khác nhau và cho phép trẻ học theo khả năng của riêng mình.

Hai mô hình cũng tích hợp ‘giai đoạn nhạy cảm’ của việc học vào trong các phương pháp tiếp cận trẻ. Nghiên cứu đã chứng minh, khái niệm này dựa trên cơ sở rằng có những giai đoạn phát triển nhất định mà trẻ dễ tiếp thu nhất với một số cách học nhất định. Bộ não của trẻ cực kỳ linh hoạt và phát triển theo cấp số nhân, vì vậy việc học một số kỹ năng nhất định trong khoảng thời gian này sẽ dễ dàng hơn nhiều so với giai đoạn sau này. Ví dụ, trẻ ở độ tuổi mầm non đặc biệt thành thạo trong việc học ngôn ngữ, vì vậy cần cho trẻ tiếp xúc với ngôn ngữ càng sớm càng tốt để trẻ học từ mới, thậm chí là ngôn ngữ mới một cách hiệu quả nhất.

Tuy nhiên, điều quan trọng là giáo viên cần phải rất nhạy cảm phát hiện và có sự hỗ trợ sự kịp thời trong quá trình phát triển đa dạng của từng trẻ, vì trẻ học và phát triển ở các tốc độ khác nhau. Cả hai phương pháp Montessori và HEI Schools đều tích hợp những yếu tố này vào mô hình, qua đó giáo viên được đào tạo để hòa hợp với những khác biệt này và cung cấp sự hỗ trợ cho phù hợp.

Thay vì ép buộc trẻ học các kỹ năng nhất định, mô hình Montessori và HEI Schools đều tập trung vào việc phát triển và xây dựng dựa trên khả năng hiện có của trẻ bằng các hoạt động sư phạm và cơ hội để thực hành, trải nghiệm các hoạt động này. Giáo viên thực hiện cả hai phương pháp thu hút trẻ bằng cách tuân theo sở thích, mở rộng kiến thức và năng lực vốn có của trẻ. Điều này khiến trẻ cảm thấy tự tin vào khả năng của mình và có khả năng học hỏi nhiều hơn. Giáo viên củng cố những kỹ năng mà một đứa trẻ không thể học một cách độc lập nhưng có thể có được với sự giúp đỡ, nhờ vậy thể hiện được sự tôn trọng năng lực của trẻ và giúp trẻ phát triển một cách lành mạnh và tự nhiên. Cả hai phương pháp này dựa vào việc trao quyền quyết định cho trẻ em, vì vậy, xây dựng nên nền tảng động lực nội tại vững chắc và khơi dậy niềm yêu thích học tập trọn đời ở trẻ.

Các mô hình thực sự hoạt động khá tốt với nhau. Nếu bạn là giáo viên hoặc chủ sở hữu của một trường học Montessori đang muốn nâng cấp chương trình giảng dạy của mình, hãy xem xét Bộ công cụ dành cho giáo viên của HEI Schools để bổ sung cho tài liệu giảng dạy cho trường của mình.

MÔI TRƯỜNG HỌC VÀ HỌC CỤ

Kết quả dự tính trước trong Montessori

Mặc dù cả hai mô hình Montessori và HEI Schools đều có triết lý lấy trẻ em làm trọng tâm, có nghĩa là phương pháp tuân theo sở thích của trẻ và khuyến khích trẻ chủ động tham gia vào quá trình học tập, nhưng môi trường lớp học có sự khác biệt rất lớn. Trong một trường học Montessori, trẻ em được học trong một “môi trường đã được chuẩn bị sẵn sàng”. Trong một lớp học như vậy, có bàn ghế cỡ trẻ em, các vật dụng gia đình thiết thực, và nhiều loại đồ chơi và dụng cụ được trưng bày trên các kệ thấp, trong tủ và các vị trí dễ lấy khác. Trong những không gian học tập này luôn có rất nhiều học cụ và những sự khích lệ sẵn có dành cho trẻ.

Các học liệu được sắp xếp trong lớp học theo từng lĩnh vực giảng dạy, cụ thể như Trải nghiệm Cuộc sống thực tế, Cảm quan, Toán học, Ngôn ngữ và Văn hóa. Mỗi đồ chơi được phát triển một cách khoa học để phù hợp với từng cấp độ phát triển và được thiết kế để hoàn thành một mục tiêu nhất định trong một lĩnh vực giảng dạy, bất kể trẻ nhận thức những đồ chơi này như thế nào từ lúc ban đầu. Ví dụ, trong mục Trải nghiệm Cuộc sống thực tế, có những nắp chai để trẻ học cách mở và những chiếc nút trẻ học cách cài nút. Giáo viên trình bày cách hoàn thành mỗi nhiệm vụ, và sau đó trẻ được yêu cầu lặp lại các thao tác này.

Học liệu Montessori có chủ đích về cảm quan, vì vậy trẻ có thể sử dụng tất cả các giác quan của mình vào trải nghiệm học tập, giúp phát triển trí tuệ của trẻ. Phương pháp này cũng tập trung vào giảng dạy kiến thức thực tiễn và kỹ năng thực tế trong cuộc sống. Phương pháp Montessori cũng cung cấp các công cụ từ ‘cuộc sống thực’, chẳng hạn như cốc thủy tinh, dao, chổi và bình tưới nước để trẻ có thể phát triển các kỹ năng thực tế như nấu ăn, dọn dẹp và làm vườn. Trẻ cũng rèn luyện kỹ năng vận động tinh của mình vì nhiều dụng cụ rất mỏng manh hoặc dễ vỡ, vì vậy trẻ học cách xử lý những đồ vật này một cách cẩn thận và khéo léo.

Tuy nhiên, điều không thể thiếu đối với tất cả các học cụ Montessori là kiểm soát lỗi sai. Được xây dựng trong khi thiết kế chương trình, khái niệm này giúp trẻ dễ dàng nhận ra khi làm điều gì đó ‘không đúng’. Ví dụ, nếu trẻ đang xây dựng một cấu trúc và làm sai, một mảnh sẽ bị rời ra hoặc các mảnh không khớp với nhau đúng cách. Nhờ vậy, trẻ có khả năng tự sửa lỗi sau khi phát hiện lỗi sai mà không cần người lớn hướng dẫn. Mặc dù điều này khuyến khích hành động độc lập và tự chủ, nhưng lại không thúc đẩy tư duy sáng tạo độc đáo, bởi vì trẻ nhận thức rằng chỉ có một cách đúng để làm một việc gì đó, vì vậy không có chỗ cho việc tìm tòi hoặc khám phá thêm.

NHỮNG THẾ GIỚI CÓ KHẢ NĂNG XẢY RA TRONG MÔI TRƯỜNG HEI SCHOOLS

Mặt khác, HEI Schools không có các lớp học truyền thống, mà thay vào đó, chúng tôi cung cấp nhiều không gian học tập phục vụ cho nhiều mục đích. Một trong những ưu điểm của Phương thức HEI là việc học tập diễn ra ở mọi nơi và mọi lúc, vì vậy phương pháp này không bị giới hạn trong những trải nghiệm hoặc không gian nhất định. Vì vậy, tất cả các khu vực trong trường đều là không gian học tập. Ví dụ, có HEI Base – Khu vực của HEI, là một khu vực rộng và mở, nơi trẻ chơi tự do và có các buổi học tập dựa trên hoạt động với giáo viên. HEI Downbeat – Khu vực yên tĩnh của HEI, là một khu vực nhỏ hơn, nơi trẻ có thể ngủ trưa và nghỉ ngơi mà không bị làm phiền. HEI Workshop – Khu thực hành của HEI, là một địa điểm khác dành cho các hoạt động thủ công, các hoạt động và vui chơi tự do.

Một số ví dụ về những nơi ít rõ ràng hơn nhưng không kém phần quan trọng cho việc học là phòng vệ sinh, hành lang và HEI Cafe – Khu uống nước của HEI. Trong nhà vệ sinh, trẻ được học các kỹ năng sống cơ bản như cách sử dụng nhà vệ sinh, rửa tay và chăm sóc vệ sinh cá nhân. Tại hành lang, trẻ thực hành cách đi lại có trật tự, điều hướng không gian của mình và chào hỏi những người khác đi ngang qua. Tại HEI Cafe, trẻ thưởng thức các bữa ăn cùng với giáo viên của mình, học cách cư xử phù hợp với văn hóa và phát triển thói quen ăn uống lành mạnh.

Cần lưu ý rằng trẻ cũng ngồi và ăn với giáo viên của mình trong khung cảnh Montessori và phương pháp Montessori cũng dạy trẻ các kỹ năng tương tự. Tuy nhiên, không giống như HEI Schools, giáo viên Montessori không chủ động chỉ cho trẻ cách sử dụng nhà vệ sinh hoặc đi bộ trên hành lang. Mặc dù có vẻ vụn vặt khi nhìn từ góc độ truyền thống, nhưng những kiến thức này mang lại cơ hội học tập phong phú cho trẻ cũng quan trọng như những khoảnh khắc được tạo ra trong không gian học tập truyền thống. Chúng tôi sẽ đưa lên bài viết về cách bố trí vị trí ngồi theo phong cách HEI Schools vào các bài sau!

Không giống như môi trường học đã được chuẩn bị sẵn của Montessori, không gian học tập của HEI không trưng bày tất cả đồ chơi và dụng cụ được trưng bày. Được mở rộng quy mô theo từng độ tuổi, Trung tâm Học tập của HEI Schools trưng bày một số tài liệu học tập, chẳng hạn như sách để trên xe đẩy dành cho trẻ em và các học liệu khác trên kệ, nhưng hầu hết học liệu của chúng tôi thường khuất khỏi tầm nhìn và được cất giữ trong không gian dễ đoán để trẻ có thể dễ dàng tìm thấy. Bằng cách đó, không gian học tập sẽ không gây phân tán. Ngoài ra, không gian học tập của HEI Schools sử dụng màu sắc và vật liệu tự nhiên để giảm thiểu tiếng ồn hình ảnh và âm thanh, đồng thời tạo ra một bầu không khí êm dịu. Khung không gian mở này cho phép trẻ sử dụng trí tưởng tượng và khám phá, đồng thời có thể có lợi cho những trẻ năng động hơn vì ít bị phân tán thị giác.

Một khía cạnh quan trọng khác của HEI Schools là việc chú trọng đến thiên nhiên và dành thời gian cho trẻ ở ngoài trời. Vui chơi ngoài trời là nguyên tắc chiếm đa số trong hệ thống giáo dục Phần Lan, trong đó khuyến nghị cho trẻ chơi ít nhất hai giờ ở ngoài trời mỗi ngày bất kể thời tiết như thế nào. Chương trình Giảng dạy của HEI Schools cũng có các khuyến nghị tương tự, nhưng điều chỉnh để phù hợp với nhu cầu cụ thể của từng quốc gia. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải bao gồm HEI Outdoors – Khu vực ngoài trời của HEI, như một mô hình không gian học tập tại mọi trường học, do trẻ có ít giới hạn hoạt động ở bên ngoài hơn so với khi ở trong nhà. Trẻ có thể thoải mái chạy nhảy, hò hét và cảm thấy tự do, và đây là những điều rất lành mạnh và tự nhiên mà trẻ có cơ hội sở hữu.

Hoạt động ngoài trời cũng giúp trẻ có cơ hội trải nghiệm cùng thiên nhiên. Một trong những nền tảng của HEI Way – Xu hướng hoạt động của HEI, là nuôi dưỡng một cách sống bền vững, và để làm được điều đó, trước tiên trẻ cần phải thiết lập và xây dựng mối quan hệ bền chặt với thiên nhiên và trái đất. Các HEI Field Trips – Các Chuyến Đi Thực Địa của HEI thường mang đến cho trẻ cơ hội khám phá môi trường tự nhiên xung quanh, và giáo viên được khuyến khích tìm không gian tự nhiên gần trường học để đưa trẻ đến thăm thường xuyên. Chỉ bằng cách trải nghiệm cùng thiên nhiên, trẻ mới có thể học cách trân trọng và nuôi dưỡng sự tôn trọng đối với thiên nhiên, từ đó dẫn đến nhận thức và thực hành về tính bền vững của môi trường.

Đối với học liệu, HEI Schools lấy cảm hứng từ Montessori và thậm chí kết hợp nhiều công cụ của phương pháp này để phát triển học liệu của riêng mình. Các học liệu sử dụng trong các lớp học của HEI được phân loại theo các lĩnh vực học tập, cụ thể là HEI Play – Các trò chơi của HEI, HEI Read – Các phần đọc của HEI, HEI Explore – Các khám phá của HEI, HEI Craft – Hoạt động thủ công của HEI, HEI Express – Biểu đạt cảm xúc với HEI và HEI Move – Di chuyển cùng HEI.

Tuy nhiên, không giống như Montessori, học liệu của HEI Schools cho phép và thậm chí khuyến khích các cách hiểu khác nhau. Thật vậy, có rất nhiều tài liệu học tập mở có chủ ý trong HEI Collection – Bộ sưu tập của HEI mà không có phương pháp sử dụng theo quy định và luôn hoan nghênh những bộ óc tò mò sử dụng những học liệu này khi trẻ thấy phù hợp. Ví dụ, mỗi trung tâm HEI Schools đều có thang leo, các khối gỗ có hình dạng khác thường, các bộ đồ chơi xe lửa có thể lắp ráp theo ý thích và hơn thế nữa. Mặc dù trẻ học cách sử dụng một số công cụ nhất định, chẳng hạn như cọ vẽ, trẻ cũng có thể tự do khám phá và sử dụng nhiều tài liệu học tập theo nhiều cách sáng tạo khác nhau và tương tự với những trẻ khác chứ không phải riêng lẻ.

Một ví dụ độc đáo về các học liệu được cung cấp tại HEI Schools là Bộ Hình đồ tượng hình của HEI. Đây là những thẻ có hình ảnh minh họa các đối tượng, hoạt động, cảm xúc, khái niệm, các ngày trong tuần và hơn thế nữa, cùng với các thuật ngữ tiếng Anh tương ứng. Giáo viên sử dụng Bộ Hình đồ này theo nhiều cách khác nhau trong suốt cả ngày và Bộ Hình đồ tượng hình cũng đồng thời cung cấp một giải pháp thay thế để trẻ giao tiếp, tương tác và học ngôn ngữ tiếng Anh. Bộ Hình đồ cho phép trẻ thể hiện bản thân theo cách mà trẻ cảm thấy thoải mái, vì vậy tất cả trẻ đều có thể tham gia và cảm thấy được tham gia vào hoạt động. Ví dụ: trẻ có thể đưa ra lựa chọn dựa trên Hình đồ tượng hình của HEI, giúp đơn giản hóa thông tin được truyền đến hoặc trẻ có thể sử dụng Hình đồ tượng hình cảm xúc để thể hiện cảm xúc của mình. Hình đồ tượng hình của HEI cũng có thể giúp ích cho trẻ có ít hoặc không có kỹ năng tiếng Anh nhờ sử dụng hình ảnh cho phép trẻ tham gia và tương tác với các hình ảnh thể hiện trên thẻ và từ từ xây dựng khả năng ngôn ngữ của mình.

Ngoài ra, Hình đồ tượng hình của HEI là một phần không thể thiếu trong không gian học tập. Các hình đồ này tạo các đặc trưng cho các không gian và vị trí nhất định của học liệu. Ví dụ, một Hình đồ tượng hình của HEI về nghệ thuật và thủ công cho biết những học liệu đó được lưu trữ ở đâu. Trẻ có thể dễ dàng tìm và cất lại học liệu, điều này góp phần nâng cao tinh thần độc lập và trách nhiệm của trẻ. Hình đồ tượng hình của HEI cũng được sử dụng để tạo ra một hình ảnh trực quan về lịch trình hàng ngày, cho phép trẻ thực hiện quyền tự chủ của mình do trẻ có thể tự chuẩn bị trước cho phần hoạt động tiếp theo trong ngày của mình. Do trẻ có thể đoán trước được điều gì sẽ xảy ra tiếp theo và có khả năng dự đoán được xây dựng nên mỗi ngày, trẻ có thể cảm thấy ít lo lắng hơn trong bầu không khí yên tĩnh và an toàn như vậy.

Dịch bởi: Công ty TNHH Nordic Kivi. Nguồn bài viết: https://www.heischools.com/news/child-education-models-part-2.